Komputery Odra to pionierskie maszyny w historii polskiej informatyki. Powstały w latach 60. XX wieku. Były produkowane seryjnie przez Zakłady Elektroniczne ELWRO we Wrocławiu. Odra 1001, pierwszy model, zajmował cały pokój. Kolejne wersje, jak Odra 1305 i 1325, zyskały największą popularność. Pracowały w instytucjach i firmach do początku XXI wieku. Dziś można je oglądać w muzeach.
Najważniejsze informacje:- Odra to pierwsze seryjnie produkowane komputery w Polsce
- Prototyp Odry 1001 powstał w 1959 roku
- Najbardziej znane modele to Odra 1305 i 1325
- Ostatnia Odra 1305 działała do 2003 roku
- Komputery Odra przyczyniły się do komputeryzacji Polski w latach 70. i 80.
- Obecnie można je zobaczyć w kilku muzeach w kraju
Geneza projektu Odra: narodziny polskiej myśli komputerowej
Nazwa "Polski Komputer Odra" pochodzi od rzeki Odry, nad którą leży Wrocław - miejsce narodzin tej maszyny. Wybór ten symbolizował siłę i znaczenie projektu dla polskiej informatyki.
W latach 50. XX wieku, w okresie zimnej wojny, Polska dążyła do technologicznej niezależności. Powstanie Odry było odpowiedzią na rosnące zapotrzebowanie na maszyny liczące w przemyśle i nauce. Projekt miał strategiczne znaczenie dla rozwoju kraju.
Kluczową postacią w tworzeniu Odry był prof. Janusz Groszkowski, uznawany za ojca polskiej elektroniki. Wspierał go zespół utalentowanych inżynierów z Wrocławia.
Odra 1001 - pionierski krok w polskiej informatyce
Prace nad prototypem Odry 1001 ruszyły w 1959 roku. Trwały 4 lata i wymagały ogromnego nakładu pracy zespołu naukowców. Powstanie pierwszego polskiego komputera było prawdziwym przełomem.
Odra 1001 była maszyną lampową, zajmującą cały pokój. Składała się z tysięcy elementów, głównie lamp elektronowych. Miała pamięć bębnową o pojemności 1024 słów. Komputer pracował w systemie dziesiętnym, co było nietypowe dla ówczesnych maszyn.
Stworzenie Odry 1001 udowodniło, że polska myśl techniczna dorównuje światowej czołówce. Otworzyło to drogę do dalszego rozwoju informatyki w kraju.
Ewolucja komputerów Odra: od 1002 do 1204
Odra 1002 była ulepszoną wersją pierwowzoru, z szybszym procesorem. Odra 1003 wprowadziła pamięć ferrytową, zwiększając wydajność. Model 1013 był pierwszym w pełni tranzystorowym. Odra 1103 oferowała większą pamięć i szybkość obliczeń. Odra 1204 była już zaawansowaną maszyną drugiej generacji.
Każda kolejna wersja Odry wprowadzała istotne usprawnienia. Zwiększano moc obliczeniową, pojemność pamięci i niezawodność. Komputery stawały się mniejsze i bardziej energooszczędne.
Odra 1305 i 1325 - szczytowe osiągnięcia serii
Odra 1305 była przełomowym modelem. Oferowała pamięć operacyjną o pojemności 64 KB, rozszerzalną do 256 KB. Pracowała z szybkością 600 000 operacji na sekundę. Posiadała system operacyjny GEORGE 3 i obsługiwała języki programowania wysokiego poziomu.
Odra 1325 była udoskonaloną wersją 1305. Cechowała się mniejszymi rozmiarami i lepszym przystosowaniem do sterowania procesami technologicznymi. Wprowadzono w niej system wielodostępu, umożliwiający pracę wielu użytkownikom jednocześnie.
Wyprodukowano 431 sztuk Odry 1305 i 151 egzemplarzy Odry 1325. To imponujące liczby, świadczące o sukcesie tych modeli.
- Główne zastosowania komputerów Odra w polskiej gospodarce:
- Obliczenia naukowe w instytutach badawczych i na uczelniach
- Zarządzanie procesami produkcyjnymi w fabrykach
- Przetwarzanie danych w urzędach i instytucjach państwowych
- Sterowanie ruchem kolejowym
- Wspomaganie projektowania w biurach konstrukcyjnych
- Obsługa systemów bankowych
Zakłady Elektroniczne ELWRO - serce produkcji Odry
ELWRO, założone w 1959 roku, stało się centrum polskiego przemysłu komputerowego. Firma nie tylko produkowała Odry, ale też rozwijała własne technologie. Przez dekady ELWRO było synonimem polskiej myśli technicznej.
Produkcja Odry w ELWRO była procesem złożonym. Obejmowała projektowanie, montaż i testy. Każdy komputer składano ręcznie, dbając o najwyższą jakość. Zakład zatrudniał tysiące wysoko wykwalifikowanych specjalistów.
ELWRO przyczyniło się do stworzenia polskiej szkoły informatyki. Dzięki firmie wykształcono pokolenia inżynierów, którzy później rozwijali branżę IT w kraju.
Odra na tle światowej konkurencji
Polskie komputery Odra dorównywały poziomem maszynom z Zachodu. Odra 1305 była wzorowana na brytyjskim ICT 1900, ale wprowadzała własne rozwiązania. Polskie maszyny cechowała dobra wydajność i niezawodność. Ustępowały jednak zachodnim odpowiednikom pod względem mocy obliczeniowej.
Mocną stroną Odry była jej dostępność w bloku wschodnim. Słabością - ograniczony dostęp do najnowszych technologii z Zachodu. Mimo to, polskie komputery skutecznie zaspokajały potrzeby krajowej gospodarki.
| Parametr | Odra 1325 | ICT 1904A | IBM 360/40 |
|---|---|---|---|
| Szybkość (op/s) | 600 000 | 500 000 | 400 000 |
| Pamięć (KB) | 256 | 256 | 256 |
| Rok produkcji | 1973 | 1968 | 1965 |
Schyłek ery Odry: koniec produkcji i ostatnie egzemplarze
Produkcję komputerów Odra zakończono w latach 80. Przyczyną była rosnąca konkurencja ze strony mikrokomputerów. ELWRO nie zdołało dostosować się do nowych trendów rynkowych. Transformacja ustrojowa przypieczętowała los firmy.
Ostatni działający egzemplarz Odry 1305 wyłączono 18 lipca 2003 roku. Maszyna pracowała przez 29 lat w przedsiębiorstwie Hutmen we Wrocławiu, bijąc rekord długowieczności.
Odra w muzeach: gdzie zobaczyć polską historię komputerową
Komputery Odra można dziś podziwiać w kilku polskich muzeach. Muzeum Historii Komputerów i Informatyki posiada trzy jednostki centralne Odry 1305. Dwa egzemplarze znajdują się w Muzeum Techniki i Kolejnictwa w Jaworzynie Śląskiej. Pojedyncze maszyny eksponowane są w Gdańsku, Krakowie i Warszawie.
Większość zachowanych Odr jest w dobrym stanie technicznym. Niektóre muzea podejmują próby uruchomienia tych historycznych komputerów.
Znaczenie komputerów Odra dla współczesnej polskiej informatyki
Projekt Odra położył fundamenty pod rozwój polskiej informatyki. Wykształcił kadrę specjalistów, którzy później tworzyli nowoczesny przemysł IT w kraju. Doświadczenia z Odrą zaowocowały powstaniem wielu innowacyjnych firm technologicznych.
Dziedzictwo Odry widoczne jest w dzisiejszym polskim sektorze IT. Firmy takie jak Comarch czy Asseco kontynuują tradycję tworzenia zaawansowanych systemów informatycznych. Polska stała się ważnym ośrodkiem rozwoju oprogramowania w Europie, a korzenie tego sukcesu sięgają ery komputerów Odra.
Polski Komputer Odra: Kamień milowy w historii rodzimej informatyki
Komputery Odra to nie tylko maszyny liczące, ale symbol polskiej myśli technicznej i innowacji. Od pionierskiej Odry 1001 po zaawansowaną Odrę 1325, te maszyny napędzały rozwój przemysłu i nauki w PRL-u, dorównując często zachodnim odpowiednikom.
Zakłady ELWRO we Wrocławiu, produkując serię Odra, stworzyły podwaliny pod współczesny polski sektor IT. Tysiące inżynierów i programistów wykształconych na tych maszynach przyczyniło się do obecnej silnej pozycji Polski w europejskiej branży technologicznej.
Choć era Odry dobiegła końca w latach 80., jej dziedzictwo żyje. Zachowane w muzeach egzemplarze przypominają o czasach, gdy polska informatyka stawiała pierwsze, ale jakże znaczące kroki. Komputery Odra pozostają symbolem rodzimej innowacji i determinacji w dążeniu do technologicznej niezależności.
